Azərbaycanda müştəri və reklam agentliyi reallıqları

Çoxdandır Azərbaycanda fəaliyyət göstərən reklam agentlikləri və onlarla çalışan müştərilər barədə yazı yazmaq istəyirdim. Təcrübədən də rast gəldiyim bir neçə maraqlı məqamları özümdə qeyd etmişdim. Bu gün artıq onların bir yazıya sığacaq qədər olduğunu nəzərə alıb Sizinlə də paylaşmaq qərarına gəldim.David Ogilvy deyir ki, “teatrdan sonra peşələr arasında ən etibarsızı, çox güman ki, reklamdır”. Çox dərin mənalı bir sözdür. Mən isə reklamı və reklamçıları futbolçulara bənzədirəm, sanki 40 yaşına kimi özlərinin ən gözəl “qollarını vurmalıdırlar”. Gün-gündən dəyişən reklam dünyası ilə uzlaşmaq o qədər də sadə deyil. Hər gün biz fərqli müstəvilərdə olan söhbətlərdə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən müxtəlif reklam agentliklərini dünya ölkələri ilə müqayisə edir, ağız dolusu gileylənirik. Bu həm də agentliklər tərəfindən yerli şirkətlərimizin inkişaf etmiş dünya ölkələrindəki müştərilər (reklamverənlər) ilə müqayisəsinə də aiddir. Agentliklər bir çox hallarda müştərilərin onları anlamadığını, müştərilər də agentliyin onlara ancaq pul mənbəyi kimi baxdıqlarını deyirlər. Bu yazıda mən Sizlə bugünədək görüb-götürdüyüm, təcrübəmdə rast gəldiyim bir neçə nüansı müştəri (reklamverən) və reklam agentlikləri üzrə təhlil etməyə çalışacam. İstər reklamverənlərin, istərsə də reklam agentliklərinin müsbət və mənfi xüsusiyyətlərinin yer aldığı xüsusiyyətləri aşağıda diqqətinizə təqdim edirəm. Baxmayaraq ki, mən həmişə reklamverən qismində çıxış etmişəm, amma əmin olun ki, maksimum obyektiv olmağa çalışdım. Razı olmadığınız və ya əlavələriniz olarsa, bunu şərhlərinizdə bildirsəniz, çox sevinərəm. Unutmayın ki, yazdıqlarımız doqma deyil, qanun deyil, səhv edə bilərik. Beləliklə,Əziz, reklam agentlikləri,

• Müştərini qoyun yerinə qoymayın

Çox tez-tez rastlaşdığım məqamlardan biri hər hansı bir təklifi olan agentliyin təqdimat və ya görüş zamanı ancaq “öz doğrularını” söyləməsidir. Müştəri çaşıb bir fikir söyləsə, agentlik nümayəndəsi az qala adamın üzünə “Siz bilməzsiniz, biz neçə ildi bu işdəyik, elə deyil” deyər. İstənilən görüşdə müştərini və onun istəklərini sona qədər səbrlə dinləmək lazımdır. Müştərilər onları dinləyən və gördükləri işlərə obyektiv qiymət verən agentlikləri sevirlər. Başlıq sərt gəlsə də, inan ki, mən n qədər agentlikdən hansısa müştərini müzakirə edərkən o mübarək heyvanın adını, yəni “qoyun” adını eşitmişəm. Heç bir müştəri Sizi ona görə görüşə çağırmır ki, gəlib ona qoyun deyəsiniz. Ümumiyyətlə agentlikdə işləyən adamın dili də, üslubu də sərt olmamalıdır. Sərt, kobud adamların hətta haqlı olsalar belə agentlikdə yeri yoxdur. Unutmadan qeyd edim ki, reklam agentliklərində ikiüzlü insanlar bütün digər sahələrdə olduğundan daha iyrənc görünür. Çünki bu onun özünün təsəvvür etməyəcəyi qədər daha tez üzə çıxır. Müştəri indiyədək hansısa işi səhv görə bilər, səhv seçim edə bilər, hətta Sizi anlamaya da bilər. O müştəridir, inandırmaq isə artıq Sizin işinizdir. Əgər bir müştərini inandıra bilmirsinizsə, müştərinin məhsulunu milyonlara necə sevdirəcəksiniz.

•   Müştərinin sirrini qoruyun

Günümüzün ən, ən, ən vacib məsələlərindən biri budur. İstər müştəri olsun, istər agentlik sirri qoruya bilmirik. İşimizlə bağlı az qala tanımadığım reklam agentliyi yoxdur, çoxunu uzaqdan, çoxunu yaxından tanımaq fürsətim olub. Çoxusunun ümumi bir mənfi xüsusiyyəti var ki, müştərinin sirrini qoruya bilmirlər. Görüş olur, görüşdə bir fikir səsləndirirsən, axşam yeməyində tam təsadüf adam səhər dediyin sözü məclisdə səsləndirir. Bakı balaca şəhərdir, bir gördüyümüz maşını az qala bir-iki saat şəhərdə firlanandan sonra bir də görürük. Heç bir şirkət onun sirrini yayan, məlumatlarını başqaları ilə paylaşan agentliyə hörmət etməz, onunla işləməz. Qısa müddətli qazanc və ya hər hansı bir status üçün müştərinin sirrini vermək, satmaq olmaz. Maraqlısı odur ki, elə agentliklər var ki, onlar Sizinlə görüşdə çox rahatlıqla digər bir agentliyin və ya rəqibin müştəri sirrini satdığını fərəhlə səsləndirir. Heç olmasa rəqib də olsa, öz sektorunuzu bu qədər gözdən salmağa dəyməz. Siz onu dedikdə, inanın ki, müştəri sabah Sizin də bu işlə məşğul ola biləcəyini beynindən keçirir. Hətta rəqib şirkətlərin hamısı ilə çalışan agentliklərimiz var. Kim qarantiya verə bilər ki, Siz onların məlumatlarını digərinə ötürmürsünüz. Bunun üçün hətta 2 müxtəlif agentlik quranlar belə var. Məhz o səbəbdəndir ki, bu gün agentliklərin 90%-nin düzəməlli saytı yoxdur, varsa da, müştərilərini qeyd etmirlər. Etsələr çünki çox incə məsələlərin üstü açıla bilər. Düşünürəm ki, bir müddət sonra bazarda yalnız suyun üzündə qalmağı bacaran normal agentliklər qalacaq. Hər gün yeni bir agentlik yaranır. Bir çoxları bunu mənfi tendensiya kimi qiymətləndirir, amma şəxsən elə düşünürəm ki, bunlar inkişaf üçün və ələnmə prosesi üçün vacibdir, hətta onları dəstəkləmək lazımdır.

•  Müştərilərinizin məhsullarından istifadə edin

Bu da vacib nüanslardan biridir. Bəzən görürsən ki, agentlik hər hansı bir şirkətlə görüşə onun rəqibinin brendi olan paltarda, telefonda, qələmdə, çantada, kitabçada gəlir. Bəzən isə görüşdə açıq etiraf edirlər ki, onlar Sizin məhsuldan istifadə etmirlər. Normal olsa belə, bunu müştəriyə hiss etdirməyin düzgün olmadığını düşünürəm. Ümumiyyətlə mənə görə agentlik sevmədiyi brendlə işləməməlidir, reklamını etdiyi məhsuldan zövq almırsa, ən yaxşısı ona vaxt sərf etməməkdir. Yox əgər zövq alırsa, o zaman müştərilərinin məhsullarından istifadə etməlidir ki, həm müştərini, həm məhsulu, həm də bazarı daha yaxşı anlasın. Görüşlərin birində agentliyin bir nümayəndəsi istifadə etdiyi ətirin bizdə deyil, rəqibdə satıldığını və məcbur ora getdiyini demişdi. Yenə deyirəm normal olsa belə, bunu səsləndirməməkdə fayda var. Bizim şirkətlər bəzən öz məhsullarını, brendlərini övladları kimi sevirlər, onları incitməməkdə fayda var. İnsaf naminə onu da deməliyəm ki, elə agentliklər olub ki, reklamdan sonra bizə demədən belə mağazalarımızı 3-4 saat gəzib sonra təəssüratlarını bizimlə bölüşüblər. Və ya görüşə gəlməzdən öncə mağazalarla ətraflı tanış olub, real olaraq qeydlər edib artıq zəif nöqtələrə basa-basa təkliflərini ediblər. Bu müştərinin xoşuna gəlir, tez-tez istifadə edin.

•  Kiçik müştəridir deyib küçümsəmyin

6 il öncə bu işə yeni başladığımda bir çox agentliklərlə tez-tez görüş almalı olurdum. Onların bəziləri sözün həqiqi mənasında və açıq şəkildə məni “yola verirdilər”. İnandırım Sizi ki, bu gün onların heç biri ilə işləmirəm, işləmərəm. Biz böyük olduqda yanımızda olmaq istəyən adam onsuz da çoxdur. Əsas məsələ Sizin böyüməyə ehtiyacınızın daha çox olduğu müddətdə Sizə lazımı diqqəti göstərməkdir. Xatırlayıram ki, radio kanalların biri (adını çəkməyəcəm) 4-5 il öncə ona zəng edib reklam vermək istədiyimi deyərkən, imtina etmişdi. Səbəb isə bizim reklamı ancaq filan agentlikdən ala biləcəkləri idi. Mən müştərinin özü olaraq zəng etmişdim və mənim reklamımı götürməmişdilər. Bu gün aradan 5 il keçməsinə baxmayaraq bütün radio kanallarda reklam versəm də, məhz o radio kanalda reklam vermirəm. Hətta o vaxt adını çəkdiyi agentliklə də işləmirik. İnanın ki, bu qisas deyil, Siz olsanız, əminəm ki, Siz də elə edərdiniz. Müştərini kiçik deyib küçümsəməyin, sabahı nə bilmək olar. Bu gün müşahidə etdiyim məqamlardan biri də bir çox agentliklərin 3-4 dövlət tədbirinin işlərini alandan sonra “burunlarının göylə getməsi”dir. Kənardan çox pis görünür, inanın. Müştərilərinizlə daimi əlaqələr qurmağa çalışın. Sizə stabil faydanı inanın ki, o müştərilər verəcək. Bu gün qərbdə şirkətlər var ki, 100 ildir bir agentliklə çalışır. Bir-birilərinə alverçi qismində deyil, uzunmüddətli partnyor qismində baxırlar. Bazar olduqca tez dəyişir, bir də görürsən dünən adını tanımadığın bir şirkət bu gün real bir gücə, brendə çevrilir, amma onu zamanında küçümsəyən agentlik isə yoxdur artıq. Və ya tərsinə. Bir çox tanıdığım insanlar var ki, zamanında reklamverən qismində olub agentlikləri küçümsəyib, get-gelə çox salıb. Amma tale elə gətirib ki, sonradan onların özləri agentlik açıb və indi özləri müştərilərdən eyni rəftarı görəndə əsəbiləşiblər, aləmi bir-birinə qatıblar, ağız dolusu danışıblar, yazıblar və s. Sabah nə olacaq heç kim bilmir, uğur pilləkanlarında yuxarı çıxarkən aşağıdakı pillələri sındırmayın, bir gün aşağı düşərkən onlar Sizə lazım ola bilər. Müştəriyə sponSOR kimi baxmaq lazım deyil, onu sormaq lazım deyil. Qazandırın ki, Siz də qazanasınız.

• Müştəri Sizi başqasına tərcih etsə, ona düşmən kimi baxmayın

İstər praktikamda, istərsə də görüdüyüm bir çox nümunədə şirkətin hər hansı bir şirkətlə əməkdaşlığı dayandıran kimi “amansız düşmənə” çevrilib. Hətta mənim özümə bir çox agentlik nümayəndəsi filan şirkətin əvvəl onlarla çalışdığını, amma indi çalışmadığını, onların əslində çox …….. şirkət olduğunu və s. deyiblər. Əzizlərim, etməyin bunu. Heç kim axı Sizlə kəbin kəsməyib ki, ömürlük Sizlə işləyəcək, işləməlidir. Hətta Sizin xidmətinizdən imtina edərsə, professionallıq göstərib bunu normal qarşılamaq və bundan sonra da şirkətlə münasibətlərinizi normal saxlamaq lazımdır. Tutalım ki, şirkət səhv edib sizdən imtina edib, amma artıq edibsə, edə biləcək bir şey yoxdur. İmkan verin şirkət özü öz səhvini başa düşməyə yetəcək qədər zaman keçsin. Əgər Siz körpüləri həmən yandırsanız, müştəri səhv etsə də, sonradan geri Sizə dönməz, başqasını tapar. Şəxsən məmin başıma belə bir hadisə gəlib. Əməkdaşlıq etdiyimiz bir şirkətin xidmətlərindən növbəti dəfə imtina edərkən uzun və irad, ittiham, küskünlük dolu bir məktub almışam. Və təbii ki, sonradan onlarla işləməmişəm. Yəqin ki, bu yazını oxuyanda özləri biləcəklər kimi deyirəm. Arxaları ilə danışmıram, şəxsən onu yazan adamın özünə də bir il sonra etdiyi hərəkətin səhv olduğunu demişəm. Bu arada onu da deyim ki, təkcə müştəri Sizdən imtina edəndə düşmən kimi baxmaq yox, eləcə də müştəri Sizlə işləyəndə onlara süni səmimiyyət göstərməmək lazımdır. Bu da kənardan yumşaq desək hiss olunur, o qədər də yaxşı görünmür. Bəzən görürsən ki, agentlik hansısa bir şirkətlə işləyirsə, onun etdiyi hər şeyi yeri gəldi-gəlmədi tərifləyir. Obyektivliyinizi qoruyun, yoldaşlar. 5 günlük dünyadı, lazım deyil.

• Müştəri ilə görüşə səriştəsiz müştəri təmsilçisi göndərməyin

Facebook Comments